Uykunun Zeka Gelişimine Etkisi

Uyku ve zeka arasında bir ilişki var mı? sorusuna cevap olması açısından yapılan araştırmalar, uyku ve beyin gelişimi arasında önemli bir bağın olduğunu ortaya koyuyor. Stanford Araştırma Enstitüsü, küçük çocukların ileri ki yıllarda matematik ve edebiyat başarısını etkileyen en önemli unsurun düzenli uyku olduğunu gösteren bir araştırma yayınladı. Araştırma ayrıca uykusu belli bir düzene oturtulmuş çocukların diğerlerine kıyasla kendilerini daha iyi ifade ettiklerini kanıtlıyor.

Bebeklerde Uyku Zekayı Geliştirir mi?

Bebeklerde zeka gelişimini artırma konusunda uyku rutininin yeri oldukça fazla. Kaliteli uyku, 0-3 yaş arasında çocuk gelişimini etkileyen faktörler arasında ilk sıralarda yer alır. Özellikle geceleri deliksiz uyuyabilme becerisi, çocuklara hem zihinsel hem de fiziksel büyüme açısından önemli avantajlar sağlar. Örneğin, REM uykusu olarak bilinen uyku periyodunda çocukların gün içinde öğrendiği bilgi ve becerileri pekiştiren beyin bağlantıları aktive olur.

Uyku rutininin zekaya etkisi kadar fiziksel gelişime de etkisi büyüktür. Çocuklarda fiziksel büyümeyi belirleyen büyüme hormonu en çok uyku sırasında salgılanır. Yeterli uyumadığı için büyüme hormonu eksik salgılanan çocuklar pek çok organın, kas ve kemiklerin gelişimi bakımından dezavantajlı duruma düşer.

Uyku Rutini Bebeğinizin Gelişimini Destekler

Yenidoğan bir bebeğin beyni ortalama yetişkin beyninin dörtte biri kadardır. İlk yılın sonunda iki kat büyüyen bebeklerin beyni, ilk 3 yılın sonunda ise bir yetişkin beyninin yüzde 80’i kadar bir büyüklüğe ulaşır. Bebeklerde 0-3 yaş dönemi zihinsel gelişim ve sağlıklı büyüme için çok kritik bir dönemdir. Bu dönemde bebekler çok hızlı büyür ve gelişirler. Bu büyümenin en önemli destekleyicileri ise beslenme, oyun, uyku gibi temel günlük rutinlerdir.

Beslenme, oyun, uyku rutinleri bebeklerin gelişimini ve bağışıklık sistemlerini destekler. Bağışıklığı güçlü olan bebeklerin günlük ritmi de düzenli şekilde devam eder. Bebeklerin günlük ritminin en önemli adımlarından biri uykudur. Büyüme hormonunun çoğunlukla kesintisiz ve yeterli derin uykuda salgılanması, bebekler için iyi bir uyku rutininin ne kadar gerekli olduğunun bir kanıtıdır. 

Gündüz uykularının yanı sıra iyi bir gece uykusu, bebeğinizin gün boyu öğrendiklerini düzenlemesini, enerji depolarını yenilemesini ve yeni güne mutlu, zinde ve en önemlisi öğrenmeye açık olarak başlamasını sağlayarak zihinsel gelişimini hızlandırır. Uyku sırasında özellikle karanlıkta melatonin hormonu salgılanır. Bu hormonun salgılanması bağışıklık sisteminin güçlenmesinde önemli bir role sahiptir ve aynı zamanda hipofiz bezinin daha fazla büyüme hormonu salgılamasını sağlar. Uyku sırasında bebeğin çalışmayan kasları da çalışarak enerji depoları yenilenir. Bebekler uyurken beyinleri çalışır ve gelişir. 

Bebeğinizin Ritmi Devam Etsin

Bebekler yeteri kadar uyumamışlarsa bu onların ruh halini, davranışlarını, yeme alışkanlıklarını ve gün içinde odaklanma becerilerini etkiler. Beslenme, oyun ve uyku rutini, bebeklerde günlük bir ritim sağlar. Her gün sırayla tekrarlanan bu davranışlar, bir süre sonra alışkanlık haline gelir ve bebek beslenme ve oyun rutininden sonra uyku zamanının geleceğini bilir. Bu süreç çocuğun kendini güvende hissederek, uykuya dalması kolaylaşır. Tüm bu faydalar nedeniyle bebeğinizin uyku rutininin devam etmesini sağlamalısınız.

Bebeğinizin uyku düzeninin oluşması için biraz zamana ihtiyacı var. Uykuya dalmakta zorlanan ya da sürekli uyanan bebekler için uyku düzeni oluşturmak zaman alabilir.  Bebek uyku düzeni bozukluğuna çözüm olacak, bebeğinizin uyumasına yardımcı yöntemleri uygulayarak bir uyku düzeni oluşturabilirsiniz. 

Bebeklerde beslenme rutini, uyku düzeni ve oyun zamanı hakkında bilgi almak için “Bebeklerde Rutin Oluşturmanın Önemi” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.

Çocuğunuzun uyku düzeni ile ilgili bilmeniz gerekenler

• Zeki gelişimi için çocuklar ne kadar uyumalıdır? Yaşamın ilk yılında bir bebeğin, 10-12 saati gece olmak üzere toplamda günlük 13-14 saat uyku ihtiyacı vardır. (Bazı bebekler bu ortalamanın biraz üzerinde ya da altında seyrediyor olabilir) Yaşamın ikinci yılında toplam uyku ihtiyacı, 1 saat kadar azalsa da 4-5 yaşında bile ortalama 11-12 saatin altına düşmez.

• Çocuğunuz yeterli uyumuyorsa zihinsel gelişim ve fiziksel büyümeyle ilgili önemli problemler baş gösterebilir. Yetersiz uyku sonucu büyüme hormonu dışında diğer bedensel faaliyetleri belirleyen hormonlarda da sorunlar olabilir. Örneğin, açlık duygusu ve iştahı belirleyen hormonlardaki sorun yüzünden çocuğunuz olması gerekenden fazla yiyor ve yüksek kalorili faydasız yiyeceklere eğilim gösteriyor olabilir.

• Uyku eksikliği ayrıca gün içinde motor beceriler ve dikkat kapasitesinde düşüşe ve bunun sonucu olarak daha fazla davranış problemi ve öğrenmede geriliğe neden olabilir.

• Çoğu çocuk ebeveyninin tahmin ettiğinden daha fazla uykuya ihtiyaç duyar. Çocuğunuzun uyku eksikliği yaşadığının göstergeleri gün içinde huzursuzluk ve huysuzluk, her zaman arabada uyuya kalma gibi şeyler olabilir.

• Eğer çocuğunuz uyku vaktinden önce çok hareketli oluyor ya da uyku vaktinden çok önce yorgunluk belirtileri gösteriyorsa, uyku düzeninizde sorun var demektir. Uyku ve beyin gelişimi arasındaki bağı göz önüne alarak çocuğunuza yeni bir uyku düzeni oluşturabilirsiniz. 

Uzman Psikolog Sinem Olcay Kademoğlu